Photography: Thodoris Georgakopoulos / Flickr
Αρθρογραφια |
Κοινωνια & Οικονομια

Τι Κάνει η Ελλάδα Για Τη Φτώχεια;

Μια ανασκόπηση των μέτρων σε ισχύ που έχουν στόχο την ανακούφιση των πιο φτωχών.

| Ιούλιος 2016

Σύμφωνα με την πρόσφατη σχετική έρευνα της διαΝΕΟσις, 1.648.000 Έλληνες ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, οι πολιτικές του ελληνικού κράτους για την αντιμετώπιση της φτώχειας είναι ανεπαρκείς. Αλλά ποιες είναι αλήθεια αυτές; Τι κάνει η Ελλάδα για την αντιμετώπιση ενός επικίνδυνου και σύνθετου φαινομένου; Με ποια “εργαλεία” επιχειρεί το ελληνικό κράτος να ανακουφίσει εκείνους που το έχουν περισσότερο ανάγκη;

Παρακάτω μπορείτε να βρείτε μια συνοπτική ανασκόπηση των σχετικών προγραμμάτων που είναι ή πρόκειται άμεσα να τεθούν σε ισχύ. Είναι έξι, και το δημοσιονομικό τους κόστος προσεγγίζει τα 1,4 δισ. ευρώ ετησίως. 

1. Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλειας - Συντάξεις

Σύμφωνα με τον νόμο “Ενιαίο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλειας – Μεταρρύθμιση ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού συστήματος – Ρυθμίσεις φορολογίας εισοδήματος και τυχερών παιγνίων” που ψηφίστηκε από τη Βουλή στις 8 Μαΐου και διαμορφώθηκε έπειτα από διαβουλεύσεις με τους πιστωτές της Ελλάδας, οι ηλικιωμένοι με χαμηλό εισόδημα και λιγότερα από 15 χρόνια εισφορών δικαιούνται Επίδομα Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ανασφάλιστων Υπερήλικων, αντί για βασική σύνταξη, ενώ δεν δικαιούνται καθόλου ανταποδοτική σύνταξη. Το δημοσιονομικό κόστος του παραπάνω επιδόματος ανήλθε για το 2015 (τότε ονομαζόταν σύνταξη ανασφάλιστων υπερηλίκων) στα 145 εκ. ευρώ.

2. Τακτικό επίδομα ανεργίας

Πρόκειται για το γνωστό επίδομα ανεργίας του ΟΑΕΔ, που προέρχεται από τους πόρους της ασφάλισης ανεργίας των μισθωτών: 1,83% του μισθού για τον ασφαλισμένο και 3,17% για τον εργοδότη. Χορηγείται χωρίς εισοδηματικά κριτήρια στους ανέργους που έχουν εισοδήματα κάτω από 1.476 ευρώ από ελευθέρια επαγγέματα ετησίως και έχουν συγκεντρώσει τον απαραίτητο αριθμό ενσήμων. Κάποιος μπορεί να λαμβάνει επίδομα ανεργίας για πέντε έως δώδεκα μήνες, ανάλογα με τον αριθμό ενσήμων του. Σε πολλούς κλάδους εποχικής απασχόλησης το επίδομα ανεργίας ουσιαστικά καλύπτει το κενό της μισθοδοσίας τους μήνες που ο ασφαλισμένος δεν εργάζεται. Το δημοσιονομικό κόστος του επιδόματος για το 2015 ήταν 670,2 εκ. ευρώ.

3. Επίδομα μακροχρόνιας ανεργίας

Θεσπίστηκε το 2001, αρχικά με πολύ αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας, αργότερα με περισσότερο διευρυμένα. Το επίδομα μακροχρόνιας ανεργίας υψους 200 ευρώ τον μήνα έχει μέγιστη διάρκεια επιδότισης τους 12 μήνες. Ωστόσο, δεν καλύπτει παρά μόνο ένα τμήμα των μακροχρόνια άνεργων. Σήμερα αφορά ανέργους άνω των 20 ετών, που είχαν λάβει στο παρελθόν επίδομα ανεργίας για 12 μήνες με εισόδημα μικρότερο των 10.000 ευρώ τον χρόνο (συν 587 ευρώ για κάθε παιδί). Από το 2002 έως το 2009, ο αριθμός των δικαιούχων του επιδόματος κυμαινόταν ανάμεσα στους 1.000 και τους 1.500. Ωστόσο με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και την διεύρυνση των κριτηρίων από το 2012 αυξήθηκε σημαντικά για να φτάσει τους 21.350 το 2015, οπότε κόστισε στα δημόσια ταμεία περίπου 22,9 εκ. ευρώ.

4. Βοήθημα ανεργίας αυτοαπασχολούμενων

Το επίδομα ύψους 360 ευρώ ανά μήνα καταβάλλεται από το 2013 προς ασφαλισμένους στον Ειδικό Λογαριασμό ανεργίας του ΟΑΕΕ που έχουν κάνει διακοπή του επαγγέλματος. Τα κριτήρια που καθορίζουν και τη διάρκεια της επιδότησης έχουν να κάνουν με τον συνολικό χρόνο ασφάλισης και εισφορών (τουλάχιστον τρία έτη), τον χρόνο που έχει παρέλθει από τη διακοπή του επαγγέλματος (τουλάχιστον τρεις μήνες) και του ετήσιου εισοδήματος (λιγότερο από 20.000 ευρώ). Ανάμεσα στους όρους είναι και η εξόφληση όλων των οφειλών του δικαιούχου προς τον ΟΑΕΕ, κάτι που σπανίως συμβαίνει με τους επαγγελματίες που βρίσκονται σε δυσχερή θέση και αναγκάζονται να διακόψουν τη δραστηριότητά τους. To 2015 το δημοσιονομικό κόστος του βοηθήματος ήταν περίπου 11 εκ. ευρώ.

5. Ενιαίο επίδομα στήριξης τέκνων

Μετά και από τις τελευταίες αλλαγές το 2012, το επίδομα τέκνων αποδίδεται με εισοδηματικά κριτήρια αλλά και ανάλογα με το μέγεθος της κάθε οικογένειας και μπορεί να έχει ύψος από 13 έως 40 ευρώ ανά μήνα. Παράλληλα οι οικογένειες που λαμβάνουν το επίδομα και έχουν περισσότερα από τρία παιδιά εξακολουθούν να δικαιούνται επίδομα πολυτέκνου. Σύμφωνα με τον ΟΓΑ, οι δικαιούχοι το 2015 ανήλθαν σε 705.725 οικογένειες και μοιράστηκαν δαπάνη που έφτασε τα 418 εκ. ευρώ.

6. “Μέτρα αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής κρίσης”

Πρόκειται για τα γνωστά μέτρα που έλαβε η ελληνική κυβέρνηση το 2015 και παρέχουν επανασύνδεση του ηλεκτρικού ρεύματος, επίδομα ενοικίου και κάρτα σίτισης. Αφορά νοικοκυριά με ετήσιο εισόδημα μικρότερο των 2.400 ευρώ (συν 1.200 ευρώ για κάθε πρόσθετο ενήλικα και 600 ευρώ για κάθε παιδί και σε περίπτωση μονογονεϊκής οικογένειας) και ακίνητη περιουσία με αξία μικρότερη των 90.000 ευρώ (συν 15.000 ευρώ για κάθε πρόσθετο ενήλικα και 10.000 ευρώ για κάθε παιδί, με ανώτατο όριο τα 200.000 ευρώ). Οι δικαιούχοι μπορούν να εξασφαλίσουν δωρεάν παροχή ρεύματος μέχρι 300 kWh ανά μήνα, επίδομα ενοικίου έως 220 ευρώ τον μήνα (ανάλογα με το μέγεθος του νοικοκυριού) και πίστωση σε προπληρωμένη κάρτα αλληλεγγύης ως 220 ευρώ το μήνα (ανάλογα με το μέγεθος του νοικοκυριού) που εξαργυρώνεται σε καταστήματα τροφίμων που διαθέτουν POS. Το 2015, η δαπάνη για την κάρτα σίτισης και για το επίδομα ενοικίου ανήλθε σε περίπου 110 εκ. ευρώ.

Διαβάστε την έρευνα της διαΝΕΟσις και της Ομάδας Ανάλυσης Δημόσιας Πολιτικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών:

ΜΙΑ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΕΡΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΚΡΑΙΑΣ ΦΤΩΧΕΙΑΣ