Ο Αντιπρόεδρος για θέματα Έρευνας και Ανάπτυξης του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ καθηγητής Σάι Άρκιν σχολιάζει την πολιτική των ισραηλινών πανεπιστημίων και τη σύνδεσή τους με την αγορά.
Photography: www.afhu.org
Αρθρογραφια |
Κοσμος & Οικονομια

Πώς Λειτουργούν Τα Πανεπιστήμια Ενός "Startup Nation";

Ο καθηγητής Σάι Άρκιν εξηγεί τις πολιτικές των ισραηλινών πανεπιστημίων για την εφαρμοσμένη έρευνα και την καινοτομία.

| Μάρτιος 2017

Πριν από λίγες ημέρες, η ιστορία της Mobileye έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για μια ισραηλινή επιχείρηση που λειτουργεί από το 1999 και έχει ως αντικείμενο την τεχνολογία της αυτόνομης οδήγησης - πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιεί κάμερες, αλγορίθμους και τεχνητή νοημοσύνη προκειμένου να αναπτυχθούν τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Στα μέσα του Μαρτίου, η Mobileye εξαγοράστηκε από την Intel προς 15,3 δισ. δολάρια, ένα ποσό τόσο υψηλό που καθιστά την εξαγορά τη μεγαλύτερη στην ιστορία του Ισραήλ. Επιπλέον, σύμφωνα με δημοσίευμα των Financial Times, 3,9 δισ. από το ποσό της συναλλαγής θα επιστρέψουν στο ισραηλινό κράτος μέσω φόρων - χρήματα ικανά να υποστηρίξουν από μόνα τους σημαντικές περικοπές στη φορολογία των πολιτών. Κεντρικό πρόσωπο της υπόθεσης ήταν ο Αμνόν Σασούα, ο συνιδρυτής της Mobileye και επικεφαλής τεχνολογίας της εταιρείας, από τον οποίο η Intel ζήτησε να παραμείνει στη θέση του μετά την εξαγορά. Μάλιστα, ο Σασούα δεν θα μετακομίσει καν στη Σίλικον Βάλεϊ, αλλά θα παραμείνει στο Ισραήλ.

Το ελληνικό κοινό είχε την ευκαιρία να μάθει την ιστορία του Αμνόν Σασούα και του εντυπωσιακού επιχειρηματικού ντιλ της Mobileye λίγες ημέρες προτού αυτό ανακοινωθεί. Στο πλαίσιο του Hellenic Innovation Forum στις αρχές του Μαρτίου, όπου τιμώμενη χώρα ήταν το Ισραήλ, ο Αντιπρόεδρος για θέματα Έρευνας και Ανάπτυξης του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ καθηγητής Σάι Άρκιν μίλησε για την πολιτική των ισραηλινών πανεπιστημίων και για τη σύνδεσή τους με την αγορά. Και βεβαίως, πέρα από αυτό του Σασούα, που ίδρυσε την Mobileye του μέσω της εταιρείας μεταφοράς τεχνολογίας εντός του Εβραϊκού Πανεπιστημίου, παρέθεσε ακόμη περισσότερα αντίστοιχα success stories.

“Το πιο μεγάλο κίνητρο για τους ανθρώπους εντός του πανεπιστημίου προκειμένου να στραφούν προς την εφαρμοσμένη έρευνα είναι το να υπάρχουν ιστορίες επιτυχίας”, σημείωσε ο κ. Άρκιν κατά τη συνομιλία μας. Άλλωστε, τα ισραηλινά πανεπιστήμια έχουν παράξει πολλές και πολυσυζητημένες ιστορίες επιτυχίας, ειδικά στον τομέα της τεχνολογίας, κάτι που οδήγησε όλη τη χώρα να χαρακτηριστεί ως “startup nation”. Ποιες πολιτικές όμως συνέβαλαν προς αυτήν την κατεύθυνση; Πώς φτάνει κάποιος στην πρώτη ιστορία επιτυχίας;

“Όσον αφορά το πανεπιστήμιο, μπορεί κάποιος να κάνει πολλά πράγματα”, λέει ο Σάι Άρκιν. “Μπορείς να προσλάβεις ανθρώπους που το έχουν καταφέρει σε άλλο πλαίσιο. Μπορείς να αναγνωρίσεις την αξία, όταν αναλογίζεσαι ποιος θα πάρει προαγωγή. Οταν π.χ. κάποιος πρόκειται να προαχθεί από επίκουρος καθηγητής σε αναπληρωτής καθηγητής πρέπει να λάβεις υπόψη σου αν αυτός ο άνθρωπος έχει ευρεσιτεχνίες στο βιογραφικό του”, καταλήγει.

Ωστόσο, είναι ενδιαφέρον κάποιος να μελετήσει τη δομή των εταιρειών μεταφοράς τεχνολογίας, τις οποίες έχουν ιδρύσει όλα τα μεγάλα ισραηλινά πανεπιστήμια και έχουν ως σκοπό ακριβώς αυτό: την εφαρμοσμένη έρευνα αλλά και τη σύνδεσή της με την αγορά. “Οι εταιρείες μεταφοράς τεχνολογίας προσφέρουν βοήθεια στους ερευνητές να αναπτύξουν τις ιδέες τους”, εξηγεί ο κ. Άρκιν. “Οι ερευνητές έχουν ιδέες, αλλά δεν γνωρίζουν απαραιτήτως το πώς να τις καταστήσουν εμπορεύσιμες. Οι επιχειρήσεις αυτές και τα επιχειρηματικά γραφεία τούς βοηθούν στη μεταφορά της τεχνολογίας αυτής”, καταλήγει. Οι  συγκεκριμένες εταιρείες, αν και ανήκουν διοικητικά στο Πανεπιστήμιο και διαχειρίζονται κάποιους από τους πόρους του, στελεχώνονται αποκλειστικά από στελέχη της αγοράς, τα οποία επιλέγουν τις προσπάθειες που θα χρηματοδοτήσουν, βοηθώντας τις εταιρείες αυτές να διαβούν την “κοιλάδα του θανάτου”. Λογοδοτούν απευθείας στον Προέδρο του Πανεπιστημίου, προσπερνώντας την υπόλοιπη ακαδημαϊκή ιεραρχία, ενώ δεν υπάρχει ιδιαίτερα δομημένος τρόπος με τον οποίο συμμετέχουν στις εταιρείες που χρηματοδοτούν.

“Οι ερευνητές έχουν ιδέες, αλλά δεν γνωρίζουν απαραιτήτως το πώς να τις καταστήσουν εμπορεύσιμες. Οι επιχειρήσεις αυτές και τα επιχειρηματικά γραφεία τούς βοηθούν στη μεταφορά της τεχνολογίας αυτής”

“Συνήθως, το πανεπιστήμιο ζητάει μερίδιο στις εταιρείες που χρηματοδοτεί και - ανάλογα με τις ικανότητες που έχει να διαπραγματευτεί, τη σημασία της κάθε εφεύρεσης, κ.λπ. - το μερίδιο αυτό μπορεί να είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο. Συχνά ζητάει και δικαιώματα ή ποσοστά επί των πωλήσεων”, εξηγεί ο κ. Άρκιν. “Είναι ανάλογα με την κάθε περίπτωση και αυτό είναι ένα αρκετά σημαντικό σημείο. Αν υπάρχει ένα ιδιαίτερα αυστηρό και ενδελεχές μοντέλο που θα εφαρμόζεται παντού, τότε αυτό πολύ συχνά θα αποτυγχάνει, γιατί η επιχειρηματικότητα είναι κάτι πολύ ρευστό. Δεν υπάρχει σωστό και λάθος”.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το καθεστώς χρηματοδότησης των εταιρειών μεταφοράς τεχνολογίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτή προέρχεται από τον προϋπολογισμό του κάθε πανεπιστημίου. Ωστόσο, σπανίως οι εταιρείες αυτές είναι κερδοφόρες. “Η χρηματοδότηση των εταιρειών μεταφοράς τεχνολογίας είναι ένα προβληματικό ζήτημα”, επισημαίνει ο κ. Άρκιν. “Στο εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ είμαστε τυχεροί επειδή έχουμε αρκετά έσοδα από την εταιρεία ώστε να την καθιστούν αυτοχρηματοδοτούμενη. 'Ομως είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ανάμεσα σε χιλιάδες πανεπιστήμια στον κόσμο, ο αριθμός των εταιρειών μεταφοράς τεχνολογίας που είναι κερδοφόρες είναι γύρω στις 20, εξαιτίας του μεγάλου κόστους κατοχύρωσης των ευρεσιτεχνιών και της μισθοδοσίας. Το πανεπιστήμιο θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι έναν χρόνο αφότου ιδρύσει μια εταιρεία μεταφοράς τεχνολογίας δεν θα πρέπει να περιμένει τεράστια κέρδη - κάτι τέτοιο απλώς δεν θα συμβεί. Θα χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος”.

Ωστόσο, μέσω των συμμετοχών σε μια σειρά εταιρικών σχημάτων, κάποια έσοδα θα υπάρξουν για τις εταιρείες αυτές. Τι συμβαίνει με αυτά; “Η εταιρεία μεταφοράς τεχνολογίας μεταβιβάζει το μεγαλύτερο μέρος τους στο πανεπιστήμιο και κρατά κάποιο μέρος για τα λειτουργικά της έξοδα και για να παρέχει seed funding για project εφαρμοσμένης έρευνας. Οπότε βασικά προσπαθεί να εγείρει τον επόμενο κύκλο εφαρμοσμένης έρευνας”, λέει ο Σάι Άρκιν.

Το σύστημα αυτό των εταιρειών μεταφοράς τεχνολογίας εντός των πανεπιστημίων, σε διάφορες παραλλαγές, είναι αρκετά διαδεδομένο ανά τον κόσμο. Στο Ισραήλ λειτουργεί, προφανώς με κατά καιρούς τροποποιήσεις, εδώ και 52 χρόνια. Ωστόσο, ακριβώς η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει καταστήσει τη σημασία του πολύ μεγαλύτερη. Ενώ ένα πανεπιστήμιο δύσκολα θα μπορούσε να στηρίξει το κόστος π.χ. της βιομηχανικής παραγωγής, μπορεί σίγουρα πιο εύκολα να υποστηρίξει την ανάπτυξη τεχνολογικών καινοτομιών σε πολλά στάδια της παραγωγής ή του αντίστοιχου λογισμικού.

"Η εταιρεία μεταφοράς τεχνολογίας μεταβιβάζει το μεγαλύτερο μέρος τους στο πανεπιστήμιο και κρατά κάποιο μέρος για τα λειτουργικά της έξοδα και για να παρέχει seed funding για project εφαρμοσμένης έρευνας. Οπότε βασικά προσπαθεί να εγείρει τον επόμενο κύκλο εφαρμοσμένης έρευνας".

Ακόμη όμως και μετά από τόσα χρόνια ύπαρξης εντός του ακαδημαϊκού χώρου, ακόμη και στο Ισραήλ των πολυάριθμων “success stories”, η συνύπαρξη των εταιρειών μεταφοράς τεχνολογίας με τις παραδοσιακές δομές του πανεπιστημίου δεν είναι ιδανική. “Κάποιες φορές η σχέση του ακαδημαϊκού προσωπικού με το προσωπικό των εταιρειών μεταφοράς τεχνολογίας είναι ομαλή και ισότιμη, κάποιες άλλες δεν είναι. Στις περιπτώσεις που δεν είναι έτσι, απλώς παύεται. Πιστεύω ότι όταν οι στόχοι είναι εναρμονισμένοι, τότε δεν υπάρχουν προβλήματα. Όταν το μοναδικό πράγμα που θέλουν οι ερευνητές είναι περισσότερους πόρους για να χρηματοδοτηθούν τα ερευνητικά τους προγράμματα, εκεί υπάρχει πρόβλημα”, λέει ο Σάι Άρκιν.

Όμως, είναι τελικά αυτή η αποστολή του πανεπιστημίου; Μπορεί να εμπλέκεται τόσο ενεργά και δυναμικά με την αγορά ή ακόμη και να την οδηγεί; Εξυπηρετεί κατ’ αυτόν τον τρόπο τους παραδοσιακούς σκοπούς του; Η απάντηση του Σάι Άρκιν στις παραπάνω ερωτήσεις, ανεξαρτήτως του αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί, είναι σίγουρα σαφής: “Νομίζω ότι πολλοί ξεχνούν ότι η αποστολή του πανεπιστημίου είναι να γίνει μια μηχανή για την πολιτισμική, για την επιστημονική αλλά και για την οικονομική ανάπτυξη. Είναι μέρος της αποστολής του πανεπιστημίου. Το γεγονός ότι κάποιοι πιστεύουν ότι θα πρέπει να γίνεται μόνο βασική έρευνα νομίζω ότι αντιτίθεται στην αποστολή του πανεπιστημίου. Η ακαδημαϊκή έρευνα είναι θαυμάσια, και η εφαρμοσμένη έρευνα είναι εξίσου θαυμάσια. Και τα δυο θα πρέπει να συμβαίνουν ταυτοχρόνως. Κάνουμε έρευνα για να προάγουμε τόσο την γνώση όσο και την οικονομική ανάπτυξη”.