Μια δημοσκόπηση είναι, καθώς λέγεται, η φωτογραφία της στιγμής. Το 2015 αποτέλεσε αναντίρρητα μια ενδιαφέρουσα στιγμή για να ρωτήσει κάποιος τους Ελληνες τι θεωρούν ότι κέρδισαν από τη συμμετοχή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αφενός γιατί, με κάποιες εξαιρέσεις, επρόκειτο για την τελευταία χρονιά που διανεμήθηκαν οι πόροι του ευρωπαϊκού πακέτου ΕΣΠΑ 2007-2013, προτού περάσουμε στη νέα περίοδο 2014-2020.

Πέρα ή πίσω από τα νούμερα θριαμβεύουν ήδη εδραιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα

Επιπλέον, διότι υπήρξε μια χρονιά στην οποία η πορεία της χώρας σε ευρωπαϊκό πλαίσιο τέθηκε εν αμφιβόλω. Η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση, όποια κι αν είναι, απαντά ταυτοχρόνως σε κάποιες ακόμη ερωτήσεις: Γιατί συνέβησαν όλα αυτά; Γνωρίζουμε αλήθεια σε ποιους τομείς έχουν εισρεύσει ευρωπαϊκά χρήματα; Γνωρίζουμε τελικώς πού η Ελλάδα έχει βγει κερδισμένη από τη συμμετοχή στην Ε.Ε.;

Ρίχνοντας μια ματιά στις απαντήσεις στην Ερώτηση Α2 της έρευνας "Τι πιστεύουν οι Έλληνες" (εδώ επικεντρωνόμαστε στην κεντρική έρευνα του Απριλίου), είναι μόνο δύο οι τομείς στους οποίους, άνω του 50% των ερωτώμενων απαντά ότι η Ελλάδα βγήκε κερδισμένη από τη συμμετοχή της στην Ε.Ε. 

 

Και οι δύο (“στη διεθνή της θέση (επιρροή της Ελλάδας στα Βαλκάνια και στον κόσμο)” και “στον πολιτισμό (παιδεία, τέχνες)”) αναφέρονται σε τομείς -εξωτερική πολιτική, πολιτισμός, εκπαίδευση- στους οποίους τα αποτελέσματα των πολιτικών που εφαρμόζονται είναι εξαιρετικά δύσκολα μετρήσιμα. Ωστόσο, αντανακλούν με κάποια πιστότητα τα στερεότυπα που ακολουθούν την Ευρώπη: ισχυροί γεωπολιτικά, καλλιεργημένοι.

 

Στο θέμα της εκπαίδευσης μπορεί να επιχειρηθεί μια σύνδεση με το σχετικό επιχειρησιακό πρόγραμμα του ΕΣΠΑ “Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση”. Σύμφωνα με τα στοιχεία που αφορούν εκείνη την περίοδο (α' εξάμηνο του 2015) οι δαπάνες που έχουν πραγματοποιηθεί γι’ αυτό καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου ανέρχονται σε 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για το πέμπτο από τα εννέα επιχειρησιακά προγράμματα, κατά σειρά ύψους προϋπολογισμού.

Παρακάτω στη λίστα ακολουθεί η “Προστασία του περιβάλλοντος”, τομέας στον οποίο το αξιοσημείωτο 49% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η Ελλάδα βγήκε κερδισμένη. Το αντίστοιχο επιχειρησιακό πρόγραμμα του ΕΣΠΑ, τέταρτο σε προϋπολογισμό, παρουσιάζει πραγματοποιηθείσες δαπάνες ύψους 1,5 δισεκατομμυρίου ευρώ.

Μόλις το 36,3% των ερωτηθέντων απαντά ότι η Ελλάδα έχει βγει κερδισμένη “στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία” από την Ευρωπαϊκή Ένωση

Η τέταρτη σε σειρά δημοφιλίας απάντηση (“Στον τομέα των εθνικών θεμάτων), έχει επίσης σχέση με την εξωτερική πολιτική, όπως και η πρώτη. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το ότι ο θεσμικός υπεύθυνος για την όποια κοινή εξωτερική πολιτική της Ενωσης, ο επίτροπος για θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, θέση που σήμερα κατέχει η ιταλίδα Φεντερίκα Μονγκερίνι, διαθέτει μικρές αρμοδιότητες άσκησης πολιτικής και διαδραματίζει κυρίως συμβουλευτικό ρόλο εντός της Ενωσης. 

Μόλις το 36,3% των ερωτηθέντων απαντά ότι η Ελλάδα έχει βγει κερδισμένη “στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία” από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για ένα θαυμαστά χαμηλό ποσοστό, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά χρήματα που έχουν εισρεύσει στην Ελλάδα με σκοπό τη μόχλευσή τους στην ελληνική οικονομία, από τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα το 1982 κι έπειτα. Το συνολικό ποσό υπολογίζεται περί τα 160 δισεκατομμύρια σημερινά ευρώ. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι πρόκειται για μια παταγώδη ελληνική και ευρωπαϊκή αποτυχία στον τομέα των δημοσίων σχέσεων. Είναι η πρώτη στη σειρά των απαντήσεων στις οποίες εκείνοι οι οποίοι θεωρούν τη χώρα ζημιωμένη στον τομέα αυτό είναι περισσότεροι από εκείνους που τη θεωρούν κερδισμένη.

Η “προώθηση μιας κοινωνίας περισσότερο δίκαιης”, τομέας στον οποίο το 37,3% θεωρεί την Ελλάδα ζημιωμένη (κατά 4,8% περισσότεροι από όσους την θεωρούν κερδισμένη) παραπέμπει στα λίγα έργα που έχει προκηρύξει ως ανάδοχος το υπουργείο Δικαιοσύνης (κυρίως ενταγμένα στα επιχειρησιακά προγράμματα  “Διοικητικής Μεταρρύθμισης” και “Ανθρώπινου Δυναμικού”).

Tο εντυπωσιακό 42,6% θεωρεί ότι η Ελλάδα έχει βγει ζημιωμένη από τη συμμετοχή της στην Ε.Ε. σε θέματα “οργάνωσης του κράτους και ειδικά της δημόσιας διοίκησης”. Ανατρέχοντας και πάλι στο ΕΣΠΑ 2007-2013, το επιχειρησιακό πρόγραμμα “Διοικητική Μεταρρύθμιση” καταγράφει πραγματοποιηθείσες δαπάνες ύψους 408,1 εκατομμυρίων ευρώ, τρίτο από το τέλος ανάμεσα στα εννέα θεματικά προγράμματα.

Επιπλέον, είναι σκόπιμο το να παρακολουθήσει κάποιος τις απαντήσεις των αγροτών στην ίδια ερώτηση. Τούτο όχι μόνο επειδή εργάζονται σε έναν σημαντικό τομέα για την ελληνική οικονομία, αλλά επίσης επειδή βρίσκεται ήδη, από την αρχή της χρονιάς, σε εξέλιξη το πρόγραμμα Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης για την περίοδο 2015 - 2020 παρέχοντας χρηματοδότηση ύψους 19,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. Με μια ματιά, δεν υπάρχει ερώτηση στην οποία ποσοστό άνω του 50% των αγροτών ερωτηθέντων να συμφωνεί ότι Ελλάδα έχει βγει κερδισμένη από τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πέρα από τις διαφορές τους από το σύνολο του πληθυσμού (κυρίως στο ότι θεωρούν μικρότερο το κέρδος στα εθνικά θέματα και στη διεθνή θέση της χώρας), φαίνεται ότι υπάρχει η μικρή απόκλιση και “στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία”, με το 34,7% των αγροτών να θεωρούν την Ελλάδα κερδισμένη, έναντι του 36,3% του συνόλου του πληθυσμού.

 

Σε ποιούς από τους παρακάτω τομείας πιστεύετε ότι η Ελλάδα βγαίνει έως σήμερα κερδισμένη ή ζημιωμένη από την συμμετοχή της στην Ε.Ε; (Οι απαντήσεις των αγροτών)
	Κερδισμένη	Ούτε κερδισμένη, ούτε ζημιωμένη	Ζημιωμένη	ΔΞ/ΔΑ
Στη διεθνή της θέση	38,5	28,4	33,1	0
Στον Πολιτισμό	46,4	24,8	24,8	4
Στην προστασία του περιβάλλοντος	44,3	21	37,4	0
Στο τομέα των εθνικών θεμάτων	27,3	32,5	40,2	0
Στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία	34,7	34,6	37	0
Στην προώθηση μιας κοινωνίας περισσότερο δίκαιης	24,4	20,4	53,2	2
Στην οργάνωση του κράτους και της Δημόσιας Διοίκησης	20,5	18,3	59,2	2

 

Τελικά, πέρα ή πίσω από τα νούμερα, θριαμβεύουν οι ήδη εδραιωμένες αντιλήψεις και τα διαχρονικά στερεότυπα. Η Ελλάδα αισθάνεται ευάλωτη στην εξωτερική πολιτική της (γιατί εκεί έχει υποφέρει ιστορικά) και η Ευρώπη (συνασπισμός ισχυρών κρατών) της προσφέρει έναν βολικό αντικατοπτρισμό. Οι Ελληνες που αστικοποιούνται βίαια από τη δεκαετία του '50 λαχταρούν τον πολιτισμό και τις περιβαλλοντικές ευαισθησίες των κεντροευρωπαίων αστών. Η οικονομική ανάπτυξη, που αυτή τη στιγμή είναι “παγωμένη” δεν ήλθε επειδή δεν μας την πρόσφεραν. Η ελληνική κοινωνία είναι άδικη. Το κράτος υστερεί σε βασικές τεχνολογίες εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης. Βλέπουμε στην Ευρώπη συχνότερα αντανακλάσεις του εαυτού μας και σπανιότερα ο,τι η Ευρώπη πράγματι προσφέρει.

Εν μέσω μιας σύγχυσης καταδικασμένης να εντείνεται, προβάλλεται συχνά (και πολύ περισσότερο την περίοδο που διενεργήθηκε η έρευνα) το ερώτημα αν θέλουμε αυτή ή “μια άλλη Ευρώπη”. Τελικά, ίσως δεν γνωρίζουμε την Ευρώπη που πράγματι έχουμε όσο καλά χρειάζεται για να την αλλάξουμε.